95 lat temu powołano Diecezję Gdańską

Przez wiele wieków, bo od roku 1096 aż do 1821, kościół katolicki ziemi gdańskiej pozostawał pod zwierzchnictwem diecezji włocławskiej. Potem, w latach 1821-1922 w diecezji chełmińskiej.
W międzyczasie przez Europę przetoczyła się I wojna światowa. Polska odzyskała niepodległość, 28 czerwca 1919 roku utworzono Wolne Miasto Gdańsk. Ludność je zamieszkująca byli to w dużej przewadze Niemcy, którzy nie chcieli podlegać pod polskie biskupstwo. Chcieli przyłączyć całe terytorium WMG do diecezji warmińskiej, ale żądania te odrzucała kategorycznie strona polska.
W tej trudnej sytuacji Stolica Apostolska zdecydowała się na ustanowienie administracji apostolskiej w WMG, utworzonej z części diecezji chełmińskiej( tereny na lewym brzegu Wisły) i terenu Żuław Wiślanych. Wiosną 1922 roku, decyzją papieża Piusa XI administratorem został mianowany były biskup Rygi- Edward O’Rourke, który natychmiast przystąpił do budowania struktur duszpasterskich. Na ich bazie, 30 grudnia 1925 – papież Pius XI wydając bullę „Universa Christi fidelium cura” erygował diecezję gdańską , na czele z biskupem Edwardem O’Rourke.

Życiorys z Wikipedii

Urodził się w Basinie, wówczas w guberni mińskiej. Był synem hr. Michała Łazarza O’Rourkego (1824–1894), pochodzącego ze starej irlandzkiej rodziny, i Angeliki von Bochwitz (zm. 1919).

W latach 1888–1890 uczył się w prywatnym gimnazjum oo. Jezuitów w Bąkowicach, następnie w latach 1892–1898 pobierał nauki w Rydze i Wilnie. 3 czerwca 1898 zdał w Rydze maturę. W latach 1898–1903 studiował na Politechnice w Rydze ekonomię i handel. W tym czasie działał w polskiej korporacji akademickiej „Arkonia”. W latach 1903–1908 odbył studia prawnicze na uniwersytecie w szwajcarskim Fryburgu i teologiczne na uniwersytecie w Innsbrucku. Niższe święcenia kapłańskie otrzymał w 1907 w Wołkowysku, wyższe w tym samym roku w Kownie.

W latach 1908–1911 był profesorem historii Kościoła oraz języków francuskiego i niemieckiego w seminarium duchownym w Petersburgu, jednocześnie był duszpasterzem w osiedlu robotniczym Kołpino k. Petersburga. Od 1911 do 1917 był proboszczem wielonarodowościowej parafii św. Stanisława w Petersburgu. Z wiernymi musiał się porozumiewać po rosyjsku, polsku, litewsku, łotewsku, niemiecku i angielsku. W 1912 został honorowym kanonikiem kapituły mohylewskiej w Petersbugu. Po wybuchu I wojny światowej uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny. W latach 1917–1918 był wikariuszem generalnym diecezji mińskiej. W tym samym czasie należał do Rady Polskiej Ziemi Mińskiej.

29 września 1918 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji ryskiej. Święcenia biskupie przyjął 15 grudnia 1918 w Wilnie. Udzielił mu ich Jerzy Matulewicz, biskup diecezjalny wileński, w asyście Franciszka Karewicza, biskupa diecezjalnego żmudzkiego. Władzę w diecezji ryskiej przejął w 1919. Przeprowadził reorganizację Kościoła katolickiego na Łotwie i dbał o należyty poziom nauczania w seminariach duchownych, ale ze względu na swe niełotewskie pochodzenie napotykał duże trudności. 10 kwietnia 1920 z powodów narodowościowych (nie był Łotyszem) złożył rezygnację z funkcji biskupa ryskiego. W latach 1920–1921 był biskupem tytularnym Canei i delegatem apostolskim na kraje bałtyckie.
Tablica upamiętniająca biskupa Edwarda O’Rourkego na ścianie bazyliki archikatedralnej w Gdańsku-Oliwie

21 kwietnia 1922 został administratorem apostolskim Wolnego Miasta Gdańska ze stolicą tytularną Pergamon. 2 stycznia 1926 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji gdańskiej[1]. Ingres do katedry Trójcy Świętej w Gdańsku-Oliwie odbył 1 czerwca 1926. W sposób szczególny dbał o kaszubską ludność katolicką, odprawiał specjalne nabożeństwa dla polskojęzycznych dzieci, wydał polski śpiewnik kościelny i książeczkę do nabożeństwa, żądał od studentów w seminarium duchownym znajomości języka polskiego, na koniec uzyskał u papieża Piusa XI zezwolenie na utworzenie czterech polskich parafii personalnych w Wolnym Mieście, do czego jednak nie doszło ze względu na protesty opanowanego przez nazistów senatu gdańskiego pod przywództwem Arthura Greisera. Po złożeniu funkcji 13 czerwca 1938 został biskupem tytularnym Sofii.

26 stycznia 1939 zrezygnował z obywatelstwa Wolnego Miasta Gdańska i przyjął obywatelstwo polskie. W tym samym roku udał się do Wsielubia k. Nowogródka do brata stryjecznego Karola Rourkego. Po inwazji ZSRR przeniósł się do Wilna, gdzie przebywał do 1941. Jesienią 1941 z pomocą znajomego generała niemieckiego przedostał się przez Królewiec i Berlin do Rzymu. Zmarł tamże w szpitalu sióstr elżbietanek 27 czerwca 1943.

W 1939 był współkonsekratorem podczas sakry biskupa warmińskiego Maximiliana Kallera.

17 grudnia 1972 jego szczątki sprowadzono do Gdańska i złożono w kaplicy opackiej (obecnie krypta biskupów gdańskich) w katedrze oliwskiej.

A na zakończenie fragment książki Mieczysława Jałowieckiego „Na skraju imperium”, którą serdecznie polecam, nie tylko gdańszczanom
🙂 🙂 🙂

„…W jednej z takich rzek, niedaleko zabudowań majątku, kąpaliśmy się popołudniami, zabierając ze sobą zazwyczaj jednego z wierzchowców, aby przy sposobności popławić konia w bieżącej wodzie.
Pewnej soboty, a były to urodziny profesora, pozostawiłem konia na łące i wypłynąłem w kierunku młyna. Będąc na środku rzeki, usłyszałem z brzegu wołanie i tętent kopyt końskich. To mój kolega, chcąc mi zrobić niespodziankę, wskoczył na oklep na konia i kłusował po łące, kierując szenklami. Nie miał na sobie dosłownie nic. Zacząłem do niego krzyczeć dla żartu, że zaraz przyjdą tutaj dziewczyny. Koń musiał się widocznie wystraszyć mojego wołania lub leżących na trawie kolorowych ręczników, bo zawróciwszy, pognał wyciągniętym galopem w stronę stajni, unosząc na sobie bezradnego, nagiego jeźdźca.
Potem usłyszałem z daleka pisk głosów niewieścich i tubalne wołania panów. Nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności droga do stajni wiodła tuż koło domu profesora, gdzie zebrali się już goscie: panowie z miejscowym pastorem na czele, w długich czarnych surdutach oraz barwne grono podlotków w letnich, kolorowych sukienkach. Na werandzie powstało zamieszanie. Raptem coś różowego oderwało się od konia, zatoczyło krąg w powietrzu i zrulowało na ziemię. W chwilę potem utarzana w pyle, niewiadomego koloru postać biegła rozpaczliwie w moją stronę.
Moim nagim kolegą był Edward hrabia O’Rourke, późniejszy biskup gdański….”