Kaszuba

Młodym dziewczęciem będąc lubiłam czytać powieści przygodowe i podróżniczo -awanturnicze 😉 Jedną z nich była niezbyt gruba książeczka autorstwa Ludwika Jerzego Kerna zatytułowana ” Z Florkiem przez pół świata”. W bardzo ciekawy i dowcipny sposób, prowadząc dialog ze statkiem, którym płynął, autor opisał swój rejs na daleki wschód. Wtedy po raz pierwszy usłyszałam o człowieku, na cześć którego, statek nosił swoje imię. Statkiem tym był tzw. dziesięciotysięcznik, drobnicowiec motorowy typu B 54 -m/s „Florian Ceynowa”.
Siłą rzeczy zainteresowałam się wtedy któż to mógł być tenże Florian Ceynowa ? ??
A był to kaszubski działacz społeczny i narodowy, pisarz, publicysta, wydawca, badacz folkloru i języka kaszubskiego, twórca pisowni kaszubskiej i pierwszych kaszubskich utworów literackich, zwany „budzicielem Kaszub”, z zawodu lekarz.
Dzisiaj rocznica jego urodzin.

Na świat przyszedł 4 maja 1817 roku w Sławoszynie w powiecie puckim.
Był ósmym z kolei , przedostatnim dzieckiem, rolnika Wojciecha i jego żony Magdaleny z d. Pienczen. W Sławoszynie ukończył szkołę podstawową, po czym uczęszczałdo Królewskiego Gimnazjum Katolickiego w Chojnicach. W szkole należał do tajnego kółka filomackiego „Polonia”, miał go też pasjonować Mickiewicz, a szczególnie „Konrad Wallenrod”. W roku 1841 otrzymał świadectwo dojrzałości.
Jako, że jego dwaj starsi bracia byli już księżmi, rozważał studia teologiczne i karierę osoby duchownej.
W końcu jego wybór padł na wydział filozoficzny Uniwersytetu Wrocławskiego, ale nie na długo, bo już po dwóch miesiącach przeniósł się na wydział medyczny. Był stypendystą poznańskiego Towarzystwa Naukowej Pomocy.
Prócz studiowania medycyny Ceynowa działał też w tamtejszym Towarzystwie Literacko-Słowiańskim. Brał udział w jego zebraniach i na jednym z nich, 17 czerwca 1843 r., przedstawił referat „O stanie teraźniejszym germanizacji Kaszub”. Podpisał się pod nim po prostu- „Kaszuba”.
Następnie opublikował też dwie impresje na temat obyczajów kaszubskich: „Wiléjá Noweho Roku” i „Szczōdráki”.Teksty te,to pierwsze drobiazgi literackie w języku kaszubskim.
Od sierpnia 1843 roku przeniósł się na uniwersytet w Królewcu, czyli Albertinę. Tam zaliczył służbę wojskową, do której zgłosił się ochotniczo. Odbył ją jako chirurg. Ukończył 5 semestrów medycyny. Utrzymywał się ze stypendium wojskowego. W tym też czasie związał się z kręgami patriotycznych konspiratorów królewieckich. Działalność jaką prowadził pochłonęła go tak bardzo, że studiów nie ukończył, natomiast naraził się władzy. Pomimo zakazu wyjazdu z miasta , udał się w lutym do Klonówki k. Starogardu Gdańskiego, by przygotowywać atak na koszary pruskie w tym mieście, który miał być częścią powstania gen. Ludwika Mierosławskiego. Został dowódcą ok. 100-osobowego oddziału. Planowany atak nie odbył się, siły pruskie były o nim uprzedzone, zaś za Ceynową wydano list gończy.W marcu 1846 roku został aresztowany.
Więziono go w Starogardzie i Grudziądzu a potem w berlińskim Moabicie.
Na procesie, który się odbył w sierpniu 1847 roku, Floriana Ceynowę zaliczono do głównych przywódców insurekcji i wraz z 7 innymi osobami, skazano na karę śmierci przez ścięcie toporem. Szybko jednak, bo 6 marca 1848 r., karę tę zamieniono na dożywocie, a 20 marca więźniów objęła amnestia.
Jeszcze w więzieniu Ceynowa starał się rozwijać swe etnograficzne zainteresowania i m.in. zaczął pisać dialog kaszubski pt. „Krotochwilno rozmòwa Pòlocha z Kaszebą” – pierwszy utwór literacki w tym języku.
Dwa miesiące po uwolnieniu Florian Ceynowa otrzymał paszport i wybrał się przez Puck do Poznania, by wspomóc tam walczących powstańców. Nie otrzymał jednak zgody na pobyt i skierował się do Królewca, żeby załatwić swe sprawy studenckie.Najprawdopodobniej zdał zaległe egzaminy.
Po powrocie mieszkał krótko u swojej siostry Łucji w okolicach Pucka.
Potem w jego życiu nastąpił krótki, bo zaledwie dwuletni, gdański epizod. Jako lekarz w pruskim regimencie artylerii w Gdańsku w latach1850–51, mieszkał wtedy przy ul. Św. Ducha.

W marcu 2012 roku, na kamienicy Św. Ducha 48 zawisła pamiątkowa tablica upamiętniająca ten fakt. Ponieważ po II wojnie światowej i po zmianie numeracji domów , trudno było ustalić, która to kamienica, tablicę zawieszono na tej w której swoją siedzibę ma Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdańsku.

W grudniu 1851 r. na Uniwersytecie im. Fryderyka Wilhelma w Berlinie obronił pracę doktorską z medycyny zatytułowaną „O przesądach mieszkańców Ziemi Puckiej w sprawach medycznych”.
W lipcu następnego roku świeżo upieczony doktor Ceynowa przyjął propozycję Franciszka Czapskiego zostając lekarzem w jego dobrach we wsi Bukowiec, położonej kilkanaście kilometrów na zachód od Świecia. Niestety córka jego pryncypała zmarła, a winą za ten fakt Czapski obarczał Ceynowę.Wytoczył mu nawet sądowy proces.
Ale nie wszyscy byli az tak złego zdania o doktorze. Dochody jakie osiągał, pozwoliły mu na zakup 20-hektarowego gospodarstwa w Bukowcu w 1855 roku. Leczył ludzi, prowadził aptekę, gospodarzył…. Ożenił się ze swoją gospodynią -Rozalią Tarnowską, która w „posagu wniosła mu swoje trzy panieńskie córki. Wspólnego mieli syna -Wojciecha (1858), niestety zmarłego tragicznie w dzieciństwie.
Doktor Ceynowa nie porzucił nigdy swych kaszubskich pasji.Korespondował z pasjonatami, naukowcami i instytutami.Był członkiem Towarzystwa Pomocy Naukowej dla Młodzieży Prus Zachodnich.W 1861 r. był w Pradze i na Łużycach, a rok później objechał Kaszuby. W okresie powstania styczniowego był pod nadzorem pruskiej policji.
Kontaktował się z naukowcami rosyjskimi, zaproszono go nawet na wielki Zjazd Słowiański w Moskwie (maj – czerwiec 1867 r.), połączony z Wystawą Etnograficzną. Pozostały po niej u Ceynowy tłumaczenie bajki Aleksandra Puszkina „Wò rébôku é ribce” oraz słowianofilskiego wiersza Fiodora Tiutczewa „Vječnje žéc nąm v rozłąčenju?”.
Ceynowa wydał też, w tym okresie, kilka śpiewników, katechizm luterański i porady lekarskie, wznowił też niektóre wcześniejsze swe teksty.
Postanowił też wydawać swoje pismo, założyć drukarnię. Starał się oddać brzmienie i subtelności języka kaszubskiego i odróżnić go od języka polskiego.
Dwa roczniki jego pisma „Skôrb Kaszébsko-słovjnskjè mòvé”, ukazały się w latach 1866 i 1868 w Świeciu. „Skôrb” uznawany jest często za pierwsze kaszubskie czasopismo.
W 1875 roku Ceynowę odwiedził Oskar Kolberg znany polski etnograf, folklorysta i kompozytor.

Florian Ceynowa przeżył 64 lata. Zabił go zawał serca w poobiednią sobotę 26 marca 1881 roku, w jego domu w Bukowcu. Pochowano go nieopodal , w pobliskim Przysiersku, na wykupionym przezeń dwa lata wcześniej miejscu.
Hieronim Derdowski poeta kaszubski, humorysta i dziennikarz, po jego śmierci, napisał serdeczny wiersz „Wojkasyn ze Sławoszena (Dr. Floryan Ceynowa)”, w którym przypisał mu własną filozofię, wyrażającą się w haśle „Nie ma Kaszub bez Poloni, a bez Kaszub Polści.”