Jedyna barokowa, wśród gotyckich…

13 stycznia 1683 roku poświęcono,  zaś 14 października 1685  uroczyście konsekrowano, Kaplicę Królewską w Gdańsku.

Ale może od początku…. 🙂

31 październka 1517 roku na odrzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze Marcin Luter przybił swoich 95 tez, sprzeciwiając się w ten sposób stosunkom panującym w kościele katolickim. To był początek reformacji, która w krótkim czasie znalazła rzesze zwolenników w całej ówczesnej Europie. Sztuka druku stała już na niezłym poziomie i wkrótce idee Lutra rozlały się szerokim strumieniem.
Ulotki reformacyjne a zwłaszcza pisma Lutra wydrukowane w 1519 r. w Wittenberdze dostały się w r. 1520 do Prus wraz z zaciężnymi wywodzącymi się z Saksonii i Frankonii. Wówczas to na pomoc wielkiemu mistrzowi Albrechtowi znajdującemu się w stanie wojny z Polską przybyła z Niemiec 10-tysięczna armia zaciężna. Dotarła ona pod Gdańsk. Mieli być wśród nich wierni propagatorzy nauki Lutra. Z zapałem głosili dzieło odnowy kościoła.
Gdańsk był zawsze bardzo postępowy, nic więc dziwnego, że nowinki trafiły na bardzo podatny grunt. Już od 1520 roku tzw. ludowi kaznodzieje głosili kazania w duchu Lutra, a 1523 r. miały miejsce wypadki niszczenia obrazów kościelnych. Zakonnicy poczęli opuszczać klasztory. W sierpniu 1524 r. zgromadzenie ludowe zażądało od rady przeprowadzenia reform kościelnych.
Zwolennicy nowości zajęli kościoły-  Barbarę i Jana, Katarzynę i Piotra i Pawła. Pojawili się głosiciele tzw. „czystego Słowa Bożego” jak np. Ambroży Hitfeld, Maciej Binewald, Jakub Milller.. no i przede wszystkim Jakub Hegge.
 W Gdańsku ruch religijny splatał się z buntem społecznym, doszło do tego, że burmistrz Eberhard Ferber w listopadzie 1522 roku musiał potajemnie uchodzić z miasta, po tym , jak tłum gdańszczan zniszczył grobowiec jego rodziny w kościele NMP.Udał się pod opiekę króla Zygmunta I Starego.
Król kolejnymi edyktami nawoływał Gdańsk do opamiętania się, groził osobistym przyjazdem do krnąbrnego miasta, ale dopóki miał ręce związane konfliktem z Krzyżakami nikt się tym tu nie przejmował.
W końcu, po sekularyzacji zakonu( 09 kwietnia 1525), po hołdzie Albrechta ( wszyscy chyba znamy obraz Matejki- Hołd Pruski) miał więcej czasu.
Ruszył w kwietniu 1526 roku, na północ wraz ze świtą trzech tysięcy zbrojnych. Śledztwo trwało dwa miesiące. Poleciały głowy… 13 czerwca na Długim Targu ścięto 6 osób, 19 lipca następnych 7.
Król wprowadził też porządek we władzach gdańskich i 20 lipca 1526 roku uregulował problemy ustrojowe miasta wydając tzw.”Constitutiones Sigismundi”.
Między innymi powołał tzw „trzeci ordynek” ( ale o tym może innym razem).
Przywrócenie kultu religii katolickiej, na siłę i pod presją, nie zadziałało na zbyt długo. Ideologia reformacyjna zatriumfowała w przeciągu kilkunastu lat.Późniejsi królowie musieli się z tym pogodzić.

Dalej posłużę się opracowaniem ks. infułata Stanisława Bogdanowicza (kopiuję)
link do oryginału:

http://www.bazylikamariacka.pl/historia-kaplicy-krolewskiej

tam też zdjęcia kaplicy 🙂

„Duszpasterstwo katolików w Gdańsku, po zajęciu przez protestantów wszystkich sześciu kościołów parafialnych, odbywało się w trzech kościołach zakonnych: dominikanów, karmelitów i brygidek. Trudny los spotkał zakonników w czasie wojny Gdańska ze Stefanem Batorym w 1577 roku. Splądrowano wówczas wspomniane kościoły zakonne, nadto konwent oliwski. Nowy edykt tolerancyjny podpisany 19 grudnia 1577 roku pozwalał na rezydencję katolickiego proboszcza przy kościele mariackim. Jednak w praktyce miejscem szafowania sakramentów pozostała prywatna kaplica św. Andrzeja  zlokalizowana w domu plebanijnym.

W 1677 roku do Gdańska przybył król Jan III Sobieski. Jednym z celów wizyty była rewindykacja i umocnienie praw katolików w mieście. Pierwszym z nich była sprawa odzyskania kościoła Mariackiego. Król przypomniał, że świątynia ta nie była prawnie własnością protestantów. Godził się na istnienie w niej dwóch wyznań i kultów. Domagał się od rajców szkoły dla młodzieży katolickiej oraz prawa do publicznych pogrzebów i procesji w obrębie miasta. Król pragnął, aby katolicy mogli zasiadać w radzie miejskiej. Ponieważ sprawa zwrotu kościoła mariackiego stanęła w martwym punkcie, król zrezygnował z odzyskania go na rzecz katolików, a rozpoczął z pomocą swoich urzędników starania o lokalizację nowego kościoła. Władze miasta proponowały budowę świątyni daleko od centrum, król żądał placu w centrum miasta.  W końcu Jan III Sobieski podjął decyzję budowy kościoła na terenie plebanii mariackiej. Na królewską decyzję, by nową świątynię wznieść na terenie zabudowań mariackiej plebanii wpłynął z pewnością fakt, że monarcha nigdy nie pogodził się ze stanowiskiem Rady odmawiającej zwrotu katolikom kościoła Mariackiego. Kaplica miała mieć charakter świątyni zastępczej, pełniącej swe funkcje do chwili odzyskania kościoła parafialnego. Wielką pomocą w budowie kaplicy okazał się testament Prymasa Andrzeja Olszowskiego. Nagle zmarły w dniu 29 sierpnia 1677 roku w Gdańsku Prymas przekazał w swoim testamencie 80 tysięcy złotych na budowę kościoła dla katolików. Król dodatkowo na ten cel przekazał 20 tysięcy złotych.
 
Głównym budowniczym kaplicy był B. Ranisch, zaś wśród architektów wymienia się Andrzeja Schlutera Młodszego. Autorem projektu kaplicy był Tylman z Gameren, który jako nadworny architekt towarzyszył królowi w podróży do Gdańska.
 
Kaplica Królewska nie zajmuje regularnej parceli. Jej wnętrze umieszczono na piętrze. Portal główny prowadzi do przejazdu na dziedziniec. Kaplica jest dostępna przez prawy portal boczny. Kopuła pokrywa środkową część prostokątnego wejścia.. Ośmiopolowa, zwieńczona niewielką latarnią, spoczywa na ośmiobocznym wysokim tamburze i po bokach ujęta jest dwiema ustawionymi na dachu ośmiobocznymi sygnaturkami, również nakrytymi podobnymi hełmami. Kaplicę okalają dwa skrzydła wąskich kamieniczek, przeznaczone na mieszkania dla duchowieństwa.
 
Fasada właściwej kaplicy podzielona jest na trzy części przy pomocy czterech pilastrów stojących na wysokich cokołach. Zakończone są one kompozytowymi kapitelami, na których spoczywa belkowanie, z silnie wysuniętym  gierowatym gzymsem. .Ponad gzymsem ustawiona została attyka balustradowa, której balaski przerywane są w siedmiu miejscach maszkaronami i kiściami owoców. Środkowa część kaplicy zaakcentowana została nie tylko bogatym portalem i pełnym elegancji obramieniem okna, ale przede wszystkim kartuszem z królewskim herbem, na którym widnieją: Orły, Pogoń i Janina. Tarczę herbową wraz z orłem i koroną podtrzymują na rozpostartych skrzydłach dwa anioły.
 
Budowa kaplicy trwała niecałe 22 miesiące. Wszystkie dzieła architektoniczne i rzeźbiarskie zostały wykonane z piaskowca gotlandzkiego. Kaplicę poświęcił biskup włocławski Bonawentura z Niedzielska Madaliński w dniu 13 stycznia 1683 roku., a konsekrował 14 października 1685 roku. Kaplicy nadano trzy tytuły: Ducha Świętego, św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Apostoła. Proboszczowie sprawujący w Kaplicy posługę duszpasterską w dalszym ciągu uważani byli za prawowitych proboszczów mariackich i nosili tytuł proboszcza gdańskiego.
 
W wieku XVII opiekę nad kaplicą sprawowali jezuici. W Wielkim Tygodniu w 1698 roku w kaplicy modlił się król August II Mocny. W roku 1717 spotykamy wzmiankę o ołtarzu głównym i dwóch ołtarzach bocznych. W głównym miała być postać NMP i apostołowie po bokach. Ołtarze boczne były poświęcone św. Michałowi i św. Józefowi. W pierwszej połowie XVIII wieku przybyły także dwa obrazy przedstawiające Boże Narodzenie i Wniebowzięcie NMP. , obrazy: NMP z kulą ziemska u stóp, Ścięcie św. Jana i Taniec Salome. W drugiej połowie tego wieku wyposażono kościół w trzy konfesjonały i ławki, krucyfiks, chrzcielnicę, ambonę. Dnia 31 marca 1840 roku przy Kaplicy Królewskiej w ramach diecezji chełmińskiej została erygowana parafia, nie związana z kościołem Mariackim pod wezwaniem Ducha św. W 1838 przeprowadzono pierwszy remont kaplicy. W 1877 roku malarz Albert Renne odnowił freski Kaplicy i ozdobił czaszę kopuły postaciami proroków i wieńcem anielskim.
 
W czasie II wojny światowej uległo całej dewastacji wnętrze Kaplicy. Uszkodzone zostały sklepienia, dach i częściowo latarnia kopuły. Pierwsze prace zabezpieczające podjęto w roku 1946. W 1948 roku przywrócono kaplice do kultu. Parafia św. Ducha wznowiła swoje istnienie we wrześniu 1949 roku. Wyposażenie ceramiczne prezbiterium wykonano na początku lat osiemdziesiątych, podobnie i marmurową posadzkę.”

Tyle ks. Bogdanowicz.

Ja jeszcze dodam, że Kaplica Królewska jest jedyną budowlą sakralną w Gdańsku zbudowaną w stylu barokowym.(mam oczywiście myśli Główne Miasto i okolice.) 
Dobrze też, że po II WŚ , podczas odbudowy, cofnięto pierzeję ulicy Grobla I na wschód. Dzięki temu można podziwiać piękno barokowej fasady. Dawny przebieg budynków zaznaczony jest na chodniku czerwonawą kostką brukową.