Ojciec Polskiego Jazzu
Franciszek Walicki to osoba, dzięki której muzyka polska brzmi właśnie tak a nie inaczej.
Urodził się 20 lipca 1920 roku w Łodzi. Jego rodzice pochodzili z Wilna, a rok 1920 to wiadomo, walka Polaków z Rosją bolszewicką.
Byli zmuszeni uciekać do Łodzi i tam właśnie urodził się Franciszek Walicki.
Potem, gdy sytuacja się unormowała, wrócili do Wilna i mieszkali tam aż do wysiedlenia w 1945 roku.Franciszek Walicki ukończył liceum, a później w 1938 roku dostał się do Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni. Miał zostać marynarzem. We wrześniu 1938 roku wyruszył w długi rejs na żaglowcu „Dar Pomorza”.
Dar Pomorza to statek szkolny Akademii Morskiej (Państwowej Szkoły Morskiej wówczas) w Gdyni. Dzisiaj taką funkcję pełni „Dar Młodzieży”. Natomiast wtedy właśnie młodych adeptów wysłano w rejs, który prowadził przez Maroko, Wyspy Kanaryjskie, Wyspy Zielonego Przylądka, Kolumbię, poprzez Jamajkę, aż wylądowali na Kubie. W czasie tego rejsu, Franciszek Walicki miał możliwość poznania znakomitego pisarza, którego książki polecam, a mianowicie kapitana Karola Olgierda Borchardta. Do Gdyni wrócili w kwietniu 1939 roku. Rok akademicki się już nie zaczął, bo 1 września 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa.
Na jej początku Franciszek Walicki przebywał w Wilnie. Tam po raz pierwszy poznał Leopolda Tyrmanda, do którego postaci jeszcze wrócę, bo to bardzo ważna znajomość. Potem, kiedy 17 września 1939 roku do Wilna od wschodu maszerowali na Polskę żołnierze Armii Czerwonej –znalazł się w Warszawie, potem w Zakopanem.
W 1945 roku, po zakończeniu wojny, został wcielony do Marynarki Wojennej. Tam, między innymi, poznał Mariana Brandysa. Pod dowództwem komandora porucznika Stanisława Mieszkowskiego, w sztabie głównym Marynarki Wojennej redagował „Przegląd Morski”, czasopismo wydawane przez Marynarkę Wojenną.Niestety, potem przyszedł rok 1952, wtedy to był, tak zwany, proces komandorów. Komandorów Marynarki Wojennej oskarżono o zdradę, wielu z nich wtedy rozstrzelano, chowając w bezimiennych grobach na przykład na Powązkach, w tym Stanisława Mieszkowskiego. Wtedy to Franciszek Walicki wystąpił z Marynarki wojennej i od 1952 roku współpracował z „Głosem Wybrzeża”, pisząc recenzje, felietony. Poznawał wtedy wielu ludzi kultury z naszych terenów, a więc Lecha Bądkowskiego, Franciszka Fenikowskiego, Zbigniewa Kosycarza, ojca znanego nam doskonale Macieja Kosycarza, fotografika. Ale również poznał Agnieszkę Osiecką, która wtedy w Gdańsku bywała częstym gościem. A w połowie lat pięćdziesiątych, mieszkając tu w Gdańsku, zainteresował się jazzem. Był jednym z organizatorów pierwszych dwóch festiwali muzyki jazzowej w Sopocie.
Pierwszy festiwal odbył się w 1956 roku, od 6 do 23 sierpnia. Wtedy przeszła parada przez ulicę Monte Cassino. Pomagali mu w organizacji wspomniany Leopold Tyrmand, ten, którego poznał w Wilnie. Leopold Tyrmand, również pisarz. Najbardziej chyba jest znana- „Zły” –wspaniała książka. Przy organizacji festiwalu brali też udział Stefan Kisielewski, także Jerzy Kosiński. Pierwsza edycja tegoż odbyła się w 1956 roku. Gwiazdą wielkiej klasy był wtedy Krzysztof Komeda, znakomity muzyk. Pewnie wszyscy kojarzą jego kołysankę z filmu Romana Polańskiego”Dziecko Rosemary” czy przepiękną balladę z filmu „Prawo i pięść” – „Nim wstanie dzień”.
Występowała również grupa „Melomani”, a także grupa jazzowa o bardzo ciekawej nazwie „Drążek i pięciu”.
Drugi festiwal odbył się za rok, w 1957 roku, ale już nie w Sopocie, tylko w Hali Stoczni(tej, która spłonęła w 1994 roku). Następny festiwal odbył się już w Warszawie, w 1958 roku i to był pierwszy festiwal jazzowy w Warszawie. Odbywa się on do dzisiaj i na pewno słyszeliście o tym festiwalu, nosi nazwę Jazz Jamboree. Odbywa się cyklicznie co roku.
Franciszek Walicki był również inicjatorem pierwszego polskiego koncertu rock-and-rollowego. On ukuł też powiedzenie „big bit”czyli mocne uderzenie. Pierwszy koncert bigbitowy odbył się 24 marca 1959 roku w klubie „Rudy Kot”. „Rudy Kot” znajdował się –bo pozostał tylko budynek, przy ulicy Garncarskiej. Jak będziecie przechodzili koło dawnej redakcji Dziennika Bałtyckiego –bo również jej tam już nie ma, to widać namalowane na szybach koty i to właśnie miejsce, gdzie mieścił się klub „Rudy Kot”. To była odbudowana w 1947 roku, część kompleksu hotelowo-restauracyjnego Deutscher Hofi tam znalazł się klub studencki, w którym rozpoczął działalność Klub Pracowników Kultury. Powstał tutaj kabaret „Rudy Kot”, którego program pod tytułem, nomen omen, „Miniatury”, czyli tak jak nasz cykl, w którym wam opowiadam o dźwiękach Gdańska. Ten program był opary o teksty Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Występowali znakomici artyści, tacy jak Zbyszek Cybulski, Bogumił Kobiela. W tym budynku działał również Teatr Łątek, który później przekształcił się w teatr lalkowy Miniatura. O tym również opowiadaliśmy w jednym z odcinków tegorocznych Miniatur, gdy była mowa o dzielnicy Wrzeszcz. W tymże „Rudym Kocie”wystąpił po raz pierwszy zespół bigbitowy o nazwie Rythm and Blues. Opierał się na utworach twórcy amerykańskiego „Little Richarda”, również Jerry’ego Lee Lewisa czy Fatsa Domino.Wokalistą był Bogusław Wyrobek, ale również Michaj Burano.Koncerty zespołu Rythm and Blues, po tym pierwszym, który był takim zaczątkiem, odbywały się również w całej Polsce. Młodzież, która oglądała te koncerty, była tak zachwycona, że czasami dochodziło do demolowania sal koncertowych, rzucano krzesłami, machano marynarkami. Po jednym z takich koncertów w Katowicach, Pierwszy Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego, znany doskonale z lat osiemdziesiątych, Edward Gierek, powiedział, że „Jesteście na Śląsku, nasza młodzież uczy się i pracuje i raz w tygodniu chciałaby kulturalnie odpocząć i nabrać sił. Nie interesują nas wynaturzone mody i nie chcemy rozwydrzenia i rozpasania”. I zaraz potem zespół rozwiązano. Było to 22 czerwca 1960 roku.
Franciszek Walicki od razu, tego samego dnia, powołał zespół Czerwono-Czarni. Ich debiut odbył się 23 lipca 1960 roku, całkiem niedaleko od klubu „Rudy Kot”, a mianowicie – w klubie ŻAK.Miał on swoją siedzibę przy Hucisku. To ten piękny neorenesansowy budynek, który obecnie jest miejscem obrad Rady Miasta Gdańska.
A jeśli chodzi o zespół Czerwono-Czarni to występował w nim również Michaj Burano, ten, który udzielał się najpierw w Rythm and Blues. Należy tu też wymienić takie nazwiska, jak Jacek Lech, Helena Majdaniec, Katarzyna Sobczyk, Karin Stanek. Zespół występował w 1977 roku w Warszawie, razem ze słynnym zespołem The Rolling Stones.
Franciszek Walicki działał również w Gdańskim Jazz Clubie. 18 lipca 1970 roku otworzył w Grand Hotelu w Sopocie pierwszą dyskotekę o nazwie „Musicorama”. To było coś nowego. To było coś fantastycznego, bo nikt jeszcze żadnej dyskoteki do tej pory nie widział w kraju. Repertuar, który prezentowano, bazował na płytach, przywiezionych zza „żelaznej kurtyny”. A gdy wymienię nazwiska ludzi, którzy mu w tym pomagali, to jeżeli słuchaliście kiedyś Programu Trzeciego Polskiego Radia to na pewno je pamiętacie –Piotr Kaczkowski, Witold Pograniczny, Roman Waszko, Marek Gaszyński. Dyskoteka nosiła nazwę „Musicorama”, ale „Musicorama” to był także cykl koncertów,które odbywały się od lutego 1968 do marca 1969 roku. W czasie tych koncertów występowały takie gwiazdy, jak Czesław Niemen, Czerwone Gitary, Breakout, Skaldowie, No To Co, Bizony, Polanie, Marek Grechuta, Filipinki. Wydawano również czasopismo o nazwie „Musicorama”, ale wychodziło tylko przez dwa lata. Franciszek Walicki patronował również takim zespołom i twórcom, jak Tadeusz Nalepa czy zespół Breakout, Józef Skrzek i zespół SBB. To on wymyślił SBB jako –Szukaj, Burz, Buduj.. Pomagał Urszuli Sipińskiej i takim zespołom jak Klaus Mitffoch, jak Azyl P. Po latach, bo już w latach osiemdziesiątych, postanowił reaktywować festiwale jazzowo-rockowe i w Sopocie w roku 1986 i w 1987 odbył się Old Rock Meeting –festiwal muzyki rockowej.
Franciszek Walicki zmarł 03 października 2015 roku. Jest pochowany na Cmentarzu Witomińskim. Zmarł w bardzo pięknym wieku- 95 lat.
Oprócz tych rzeczy, o których wspomniałam, był również autorem tekstów piosenek, jako Jacek Grań, taki miał pseudonim. Pisał chociażby przeboje Czesława Niemena, „Ciuciubabka”, „Czy mnie jeszcze pamiętasz?”, „Hej dziewczyno”. Również przeboje Nalepy, które śpiewała Mira Kubasińska z zespołem Breakout –„Gdybyś kochał, hej”, „Poszłabym za Tobą” i tak dalej…i tak dalej…
Wspaniały człowiek 🙂
Dziennikarz muzyczny Roman Rogowiecki powiedział o nim- „to Kopernik polskiego rocka”…